Rekabet, aynı amacı güden kimseler arasında gerçekleşen yarışma halidir. Haksız rekabet, dürüst ve bozulmamış rekabete ilişkin kuralların ihlal edilmesidir. Haksız rekabet durumunda tazminat ve cezai sorumluluk doğabilir.
Haksız Rekabetin Tanımı
Haksız rekabet, dürüst ve bozulmamış rekabete ilişkin kuralların ihlal edilmesidir. Dürüst rekabet; doğru, kanunlara uygun, hilesiz ve dürüstlük kurallarına uygun rekabeti ifade eder. Türk Ticaret Kanunu’nun 54. maddesinde haksız rekabet;“ Rakipler arasında veya tedarik edenlerle müşteriler arasındaki ilişkileri etkileyen aldatıcı veya dürüstlük kuralına diğer şekillerdeki aykırı davranışlar ile ticari uygulamalar” olarak tanımlanmıştır.
Örneğin, bir kişinin bir firma hakkında gerçeğe aykırı haber çıkarması haksız şekilde rekabete örnek olarak gösterilebilir.
Haksız Rekabet Halleri
Dürüstlük kuralına aykırı davranış ve ticari uygulamalar, haksız rekabet olarak kabul edilir. Türk Ticaret Kanunu’nun 55. maddesinde başlıca haksız olan rekabet halleri açıklanmıştır. Ticaret Kanunu’nun 55. maddesine göre örnekleri çoğaltmak mümkündür. Ancak uygulamada en sık karşı karşıya kalınan haksız rekabet örnekleri tablo üzerinde açıklanmıştır:
| Haksı Rekabet Hali | Haksız Şekilde Rekabet Örneği |
| İşletmeleri ve işletmelerin mallarını, fiyatlarını, iş ürünlerini, faaliyetlerini veya ticari işlerini yanıltıcı, yanlış veya gereksiz yere incitici açıklamalarla kötülemek | Bir firmanın, “taklit” ve “korsan” mal ürettiğini anlatan sözcükler, tüketiciyi uyarmanın ötesinde, teamülün kabul ettiği toleransı aşarak, incitici ve kötüleyici bir nitelik ve amaç taşıyorsa, bu duruma örnektir. |
|
İşletmeleri ve mallarını, fiyatlarını, iş ürünlerini, veya ticari işlerini yanlış,faaliyetlerini yanıltıcı veya gereksiz yere incitici açıklamalarla kötülemek
|
Ali’nin Google İşletmeler kısmında A lokantasının ürünleri hakkın gerçeğe aykırı, incitici yorumlarda bulunması bu duruma örnektir. |
| Kendisi, ticari işletmesi, malları, işletme işaretleri, faaliyetleri, iş ürünleri, stokları, fiyatları, satış kampanyalarının biçimi ve iş ilişkileri hakkında gerçek dışı veya yanıltıcı açıklamalarda bulunmak veya aynı yollarla üçüncü kişiyi rekabette öne geçirmek | A firmasının kendi ürünleri hakkında gerçeğe aykırı olarak “en kaliteli ve en ucuz ürünü biz satıyoruz” şeklinde açıklamaları bu duruma örnektir. |
| Paye, diploma veya ödül almadığı hâlde bunlara sahipmişçesine hareket etmek, doğru olmayan meslek adları ve sembolleri kullanmak
|
Firmasının ödüllü olduğuna ilişkin reklam yapan A firmasının aslında ödülünün bulunmaması bu duruma örnektir. |
| Başkasının malları, iş ürünleri, faaliyetleri veya işleri ile karıştırılmaya yol açan önlemler almak | A firması, B firmasının iş ürünlerini, reklam çalışmalarını kullanarak satış yapması bu duruma örnektir. |
| Aldatıcı reklam yapma | A firmasının ürünleri konusunda “en sağlıklı helal ürün” şeklinde reklam yapması bu duruma örnektir. |
| Karışıklığa neden olmak | Av. Atakan AYLAR’a ait “Ataylar Avukatlık Bürosu” markasının Ali tarafından kullanılması bu duruma örnektir. |
| Birden çok kez tedarik fiyatının altında satış yapma | A firması, tedarik fiyatı 500 TL olan ürünü fiyat kırmak için birden fazla kez 300 TL’ye satması bu duruma örnektir. |
Haksız Rekabet Şartları
Haksız rekabetin oluşması için öncelikle aldatıcı hareket veya dürüstlük kuralına aykırı bir davranışın mevcut olması gerekir. Tarafların rakip olması zorunluluk değildir. Örneğin, sıradan bir vatandaşın bir ticari işletme hakkında gerçeğe aykırı kötüleyici yorum yapması da bu kapsamda değerlendirilir.
Haksız şekilde rekabeti gerçekleştiren kişinin kusurlu olması da zorunluluk değildir. Kusur maddi ve manevi tazminat davaları için şarttır. Haksız şekilde rekabet durumunda iddiasını ileri süren işletmenin zarara uğramış olması şart değildir. Ancak maddi tazminat taleplerinde zararın gerçekleştiğinin ispat edilmesi gerekir.
Haksız Rekabetin Örnekleri ve İncelenmesi
Uygulamada en sık karşı karşıya kalınan haksız şekilde rekabet örneğinden birisi, bir firmanın İnstagram hesabının veya Trendyol işletme hesabının başkası tarafından birebir taklit edilmesidir.
Örneğin, gece lambası ürünleri alanında faaliyet gösteren firmaya ait İnstagram hesabının üçüncü kişiler tarafından aynen taklit edilmesi haksız olan rekabet türüdür.
Yargıtay benzer bir olayda uzun yıllardır çaba sarf ederek belirli bir tanınmışlık düzeyine ulaştırılan ürünün karışıklığa yol açacak aynı isimli ürününü, internet sitesinde yer alması eylemininin haksız rekabet suçunu oluşturacağını belirtmiştir (Yargıtay 19. C.D. 2015/12689 E., 2017/2469 K. ve 22.03.2017).
Yargıtay Hukuk Genel Kurulu, bir kararında HACI BEKİR+ Şekil” markasının taklit edilerek ve iltibasa neden olmak için HACI BEKİR ibaresini öne çıkaracak şekilde kullanılmasını haksız şekilde rekabet olarak kabul etmiştir. (Y.H.G.K. E. 2013/1521, K. 2015/852)
Yargıtay, başka bir kararında başkasına ait işletmeye ilişkin gibi tanıtma eyleminin haksız rekabet suçunu oluşturacağını belirtmiştir. Yargıtay 7.C.D. E. 1992/883, K.1992/2347)
Yine uygulamada sık sık karşı karşıya kalınan durumlardan birisi işçinin işverene ait ticari sırlarını bilgisayardan kopyalayarak kullanmasıdır. Yargıtay işveren vekili olarak çalıştığı firmanın ticari sırlarını bilgisayardan kopyalayarak, aynı alanda faaliyet gösteren kendi şirketinde kullanmaktan ibaret eyleminin haksız rekabet suçunu oluşturacağını belirtmiştir. ( Yargıtay 23.C.D E. 2015/6510, 2016/952 K. ve 08.02.2016)
Sık karşılaşılan bir diğer haksız şekilde rekabet durumu ise bir işletmenin uzun emekler sonucu geliştirdiği ürüne ilişkin süreçlerin kopyalanması durumudur. Bir firma tarafından Ram makinesine uzun emekler harcayarak projelendirilmesi, başka bir firmanının projeleri emeksiz şekilde kullanılması eylemi Yargıtay tarafından haksız şekilde rekabet olarak kabul edilmiştir. (Yargıtay 11. H.D. E. 2009/10461, 2011/9242 K. ve 21.07.2011 tarihli kararı)
Haksız Rekabet ve Marka İhlali Arasındaki Farklar
Tescilli marka ve tescilsiz markanın korunması arasındaki fark başvurulabilecek hukuki yollardan kaynaklanmaktadır. Marka, bir ticari işletmenin diğer işletmelerden ayırt edilmesine yarayan işaretlerdir. Marka, Türk Patent ve Marka Kurumu’na tescil edilerek tescilli marka korumasından yararlanır.
Tescilli markaların taklit edilmesi durumunda marka hakkına tecavüz hallerine dayanarak hak talebinde bulunmak mümkündür. Tescilli markaya ilişkin detaylı bilgi için “Marka Hakkına Tecavüz Davaları” yazımızı inceleyebilirsiniz
Tescilli markalara ilişkin taklit gibi eylemler ayrıca haksız rekabete ilişkin hükümlere göre de korunur. Tescilsiz markalar ise Sınai Mülkiyet Kanunu’undan kaynaklı marka hakkına tecavüze ilişkin korumadan yararlanamaz. Tescilsiz markalar, haksız rekabet hükümlerine göre korunur.
Haksız Rekabet Davaları
Haksız rekabet halinde başvurulabilecek yollar; hukuk davaları ve ceza davaları olarak ikiye ayrılır. Hukuk davalarında; ihtiyati tedbir, tazminat, haksız rekabetin önlenmesi, hukuka aykırı fiilin ortadan kaldırılması talep edilebilir. Ceza davalarında ise haksız şekilde rekabete konu olaydan kaynaklı olarak cumhuriyet başsavcılığına suç duyurusunda bulunulabilir.
- Haksız rekabet İhtiyati Tedbir: İhtiyadi tedbir, haksız rekabete konu eylemlerin dava sonuçlanana kadar geçici olarak durdurulması anlamına gelir. Mahkeme, gecikmesinde sakınca bulunan ve haksız şekilde rekabetin yaklaşık olarak ispat edildiği durumlarda dava sonuçlanana kadar ihtiyadi tedbir kararı verebilir.
- Haksız Rekabetin Tespiti: Tespit davası ile davalının haksız olan rekabete ilişkin eylemlerin tespiti amaçlanır. Dava hakkına sahip herkes, rekabet hakkının kötüye kullanılıp kullanılmadığının mahkeme tarafından tespit edilmesini talep edebilir.
- Haksız Rekabetin Önlenmesi Davası: Haksız rekabetin önlenmesi davası, haksız rekabete yönelik eylemlerin engellenmesi amacıyla açılır. Eylemin devam ettiği veya tekrarlanacağı konusunda tehlike mevcut ise haksız şekilde rekabetin önlenmesi davası açılabilir.
- Haksız Rekabetin Neticesi Olan Maddi Durumun Ortadan Kaldırılması Davası: Haksız rekabetin ref’i olarak da bilinen davada, haksız rekabetin sonucu olan maddi durumun eski hale getirilmesi talep edilir.
- Tazminat Davası: Haksız rekabet nedeni ile maddi ve manevi tazminat davası açılabilir.
- Ceza Davası: Türk Ticaret Kanunu’nun 62. maddesinde haksız rekabet durumuna ilişkin suçlar düzenlenmiştir. Haksız şeilde rekabetin suç konusunu oluşturması durumunda, cumhuriyet başsavcılığına suç duyurusunda bulunabilir.
Haksız Rekabet İddialarının İspatı ve Deliller
Haksız Rekabete ilişkin ihlallerde, delillerin yok olmadan elde edilmesi önemlidir. Hukuka aykırı eylemler internet ortamında gerçekleşmiş ise noterler birliğinin e-tespit aracılığı ile ihlalin tespiti sağlanmalıdır. Noterler birliğinin e-tespit aracı ile oluşturulan deliller yargılamada kuvvetli delil olarak değerlendirilir.
Haksız rekabetin fiziken gerçekleşmesi durumunda delillerin kaybolma riski mevcut ise mahkemeden delil tespiti talep edilebilir. Ayrıca ihlale konu eylemler görüntü araçları ile kayıt altına alınabilir. Ayrıca ambalaj, fatura gibi deliller davada kullanılmak üzere saklanmalıdır.
Haksız Rekabet Davalarında Tazminat ve Cezalar
Haksız rekabet durumunda; maddi ve manevi tazminat davası açılabilir. Ayrıca haksız rekabetin suç konusunu oluşturması durumunda cumhuriyet başsavcılığına suç duyurusunda bulunabilir.
- Haksız Rekabet Maddi Tazminat: Maddi tazminat davası, haksız fiili işleyen kişinin kusurlu olması durumunda açılabilir. Maddi tazminat talebiyle, hukuka aykırı eylem sonucunda ortaya çıkan zarar talep edilebilir. Zarar, yoksun kalınan kazanç olabileceği gibi somut zararlarda olabilir. Olayların akışına göre tazminat miktarı tam olarak tespit edilemiyorsa hakim tarafından hakkaniyete uygun tazminata hükmedilir.
- Haksız Rekabet Manevi Tazminat Davası: Manevi tazminat, haksız fiile maruz kalan kişinin duyduğu acı ve elemin giderilmesine yönelik tazminat türüdür. Haksız rekabet durumunda zarara uğrayan kişi maddi tazminat ile birlikte manevi tazminat talep edebilir.
Türk Ticaret Kanunu’nun 62. maddesinde haksız rekabetin suç olduğu haller düzenlenmiştir. Haksız rekabet suçu, şikayete bağlı bir suçtur. Buna göre fiilin ve failin öğrenildiği tarihten itibaren 6 ay içerisinde suç duyurusunda bulunması gerekir. Haksız rekabete ilişkin suçları ve cezalarını tablo üzerinde açıklayalım:
| Haksız Rekabet Suçu | Haksız Rekabet Suçunun Cezası |
| TTK 55. maddesinde düzenlenen haksız rekabet fiillerini işleme, | iki yıla kadar hapis veya adli para cezası |
| Kendi icap ve tekliflerinin rakiplerininkine tercih edilmesi için kişisel durumu, ürünleri, iş ürünleri, ticari faaliyeti ve işleri hakkında kasten yanlış veya yanıltıcı bilgi verme, | iki yıla kadar hapis veya adli para cezası |
| Çalışanları, vekilleri veya diğer yardımcı kimseleri, çalıştıranın veya müvekkillerinin üretim veya ticaret sırlarını ele geçirmelerini sağlamak için aldatma, | iki yıla kadar hapis veya adli para cezası |
| Çalıştıranlar veya müvekkillerden, işçilerinin veya çalışanlarının ya da vekillerinin, işlerini gördükleri sırada cezayı gerektiren bir haksız rekabet fiilini işlediklerini öğrenip de bu fiili önlemeyenler veya gerçeğe aykırı beyanları düzeltmeme, | iki yıla kadar hapis veya adli para cezası |
Haksız Rekabetin Önlenmesi ve Önleyici Tedbirler
Haksız rekabetin önlenmesi ve önleyici tedbirler, haksız rekabetin olumsuz etkilerini azaltmak amacıyla alınan önlemleri içerir.
İşletmeler, haksız şekilde rekabetin önlenmesi konusunda uzman hukukçulardan danışmanlık alabilir. Çalışanlarına bu konuda eğitimler düzenleyebilirler Önleyici danışmanlık hizmeti ile haksız şekilde rekabete ilişkin eylemlerin önüne geçilmesi sağlanır.
Haksız rekabet konusundaki bir diğer önlem ise markanın Türk Patent ve Marka Kurumu nezdinde tescil edilmesidir. Tescilli bir markanın korunması tescilsiz markanın korunmasına göre daha pratik ve etkindir.
Ayrıca işletmeler, haksız şekilde rekabete ilişkin hukuki süreçlere hazırlıklı olmalıdır. Haksız şekilde rekabet iddialarına karşı savunma stratejileri geliştirmeli ve gerektiğinde hukuki destek almalıdır.
Haksız Rekabet İddialarında Savunma Stratejileri
Haksız iddialarında savunma stratejileri, işletmelerin kendilerini korumak için izleyebilecekleri çeşitli yaklaşımları içerir. Haksız rekabet davalarındaki iddialara karşı kullanılabilecek bazı savunma stratejileri şöyledir:
- Kanıtları Toplama ve Saklama: İşletme, kendisini destekleyen kanıtları toplamalı ve saklamalıdır. Örneğin, reklam materyalleri, sözleşmeler, e-posta yazışmaları gibi belgeler iddialara karşı savunma için önemli kanıtlar olabilir.
- Hukuki Danışmanlık Almak: İşletme, haksız şekilde rekabet iddialarıyla başa çıkmak için deneyimli bir hukuk firması veya avukat ile işbirliği yapmalıdır.
- Dürüst Rekabet İlkesine Uyum: İşletme, dürüst rekabet ilkesine uygun hareket ettiğini kanıtlamalıdır. Yasalara, düzenlemelere ve ticaret etiğine uygun davranışlar sergilemek, haksız şekilde rekabet iddialarına karşı etkili bir savunma stratejisi olabilir.
- Kamuoyunu Bilgilendirme: İşletme, haksız şekilde rekabet iddialarıyla ilgili kamuoyunu bilgilendirebilir. Doğru ve açık bir iletişim stratejisi izlemek, işletmenin itibarını korumak ve haksız iddiaları çürütmek için önemlidir.
- Hukuki Süreci Yönetme: İşletme, hukuki süreci etkin bir şekilde yönetmeli ve gerekli belgeleri ve bilgileri zamanında ve eksiksiz olarak mahkemeye sunmalıdır. Hukuki sürecin her aşamasında aktif olarak yer almak önemlidir.
Bu stratejiler, işletmelerin haksız rekabet iddialarına karşı etkili bir şekilde savunma yapmalarına yardımcı olabilir. Ancak her durumda, işletmenin özel koşulları ve iddiaların niteliği göz önünde bulundurularak özelleştirilmiş bir savunma stratejisi geliştirilmelidir.