Marka, bir ticari işletmenin diğer işletmelerden ayırt edilmesine yarayan işaretlerdir. Markalar, tescilsiz ve tescilli markalar olarak ikiye ayrılır. Tescilsiz Markalar daha zayıf korumaya sahipken tescilli markalar daha geniş korumaya sahiptir.
Markalara ilişkin geniş korumadan Türk Patent ve Marka Kurumuna markanın tescil edilmesi ile yararlanılır. Ancak bazen kötü niyetli kişiler, rakiplerine zarar vermek veya onların emeğinden haksızca yararlanmak için taklit markaları tescil ettirmek isteyebilirler. Tescil edilmemesi gereken bir markanın tescil edilmesi durumunda zarara uğrayan kişinin markanın hükümsüzlüğünü talep etme imkanı doğabilir.
Yazımızda markanın hükümsüzlüğü ve iptali, markanın taklit edilmesi durumunda başvurulabilecek yollara değinilecektir.
Marka Hükümsüzlüğünün Temel Nedenleri
Markanın hükümsüzlüğü talep edilebilmesi için hukuka aykırı şekilde tescil edilmesi gereken bir marka olması gerekir. Hükümsüzlük talebi ile markanın hukuk aleminde hiç korumadan yararlanmadığının tespiti istenir. Bu durumu daha açık bir örnek ile açıklayalım:
- “Ataylar Avukatlık Bürosu” markası Av. Atakan Aylar tarafından uzun yıllardır kullanılmaktadır. Mehmet rakibine zarar vermek için “Ataylar Avukatlık Bürosu” tescil ettirmiştir. Bu durum Av. Atakan Aylar markanın kendisi tarafından önceye dayalı olarak kullanıldığını ve Mehmet’in kötü niyetli olduğunu iddia ederek markanın hükümsüzlüğü davası açabilir.
Markanın hükümsüzlüğüne karar verilmesi ile markanın tescil başvurusundan itibaren hiç korumadan yararlanmadığı tespit edilir.
|
Kanun Maddesi |
Hükümsüzlük Nedeni |
Örnek |
|
SMK 6/1 |
Tescil başvurusu yapılan bir markanın, tescil edilmiş veya önceki tarihte başvurusu yapılmış marka ile karıştırılma ihtimalinin bulunması |
“Feyzsüt” markası ve “Feyz” markası benzerdir. |
|
SMK 6/2 |
Ticari vekil veya temsilcinin, marka sahibinin izni olmaksızın markanın aynı veya ayırt edilemeyecek kadar benzerinin kendi adına tescil ettirmesi |
X markasının acentesinin markadan habersiz şekilde X markasını kendi adına tescil ettirmesi bu duruma örnektir. |
|
SMK 6/3 |
Başvuru tarihinden veya varsa rüçhan tarihinden önce tescilsiz bir marka veya ticaret sırasında kullanılan bir başka işaret için hak elde edilmişse markanın hükümsüzlüğü talep edilebilir. |
Atakan Aylar tarafından uzun yıllardır yoğun olarak kullanılan “Ataylar Avukatlık Bürosu” markasının başka bir kişi tarafından tescil ettirilmesi bu duruma örnektir. |
|
SMK 6/5 |
Türkiye’de tanınmış markanının benzerinin tescil edilmesi durumunda |
“Nike” markası Türkiye’de tanınmış bir markadır. Nixe markasının bu kapsamda tescil edilmesi halinde bu maddeye dayanarak hükümsüzlük talep edilebilir. |
|
SMK 6/6 |
Tescil başvurusu yapılan markanın başkasına ait kişi ismini, ticaret unvanını, fotoğrafını, telif hakkını veya herhangi bir fikri mülkiyet hakkını içermesi hâlinde
|
Örneğin, bir sanatçı tarafından üretilen müziğin bir kısmının başkası tarafından marka olarak tescil ettirilmesi durumunda markanın hükümsüzlüğü talep edilebilir. |
|
SMK 6/9 |
Kötüniyetle yapılan marka başvurularına ilişkin markanın hükümsüzlüğü talep edilebilir. |
Ali tarafından uzun yıllardır kullanılan markanın Ali’nin çalışanı tarafından tescil ettirilmesi markanın hükümsüzlüğü talep edilebilir. |
|
Kanun Maddesi |
Hükümsüzlük Nedeni |
Örnek |
|
SMK 5/1-a |
Marka olamayacak işaretlerin tescil edilmesi durumunda markanın hükümsüzlüğü talep edilebilir. (Soyut ayırt edicilik) |
Hiçbir ayırt ediciliği bulunmayan “siyah” renginin yalnızca renk örneği ile tecil edilmesi durumunda markanın hükümsüzlüğü talep edilebilir. |
|
SMK 5/1-b |
Herhangi bir ayırt edici niteliğe sahip olmayan işaretlerin tescil edilmesi durumunda markanın hükümsüzlüğü talep edilebilir. |
İçecek hizmetleri için “su” ifadesi herhangi bir ayırt ediciliğe sahip olmayan işarettir. |
|
SMK 5/1-c |
Ticaret alanında cins, çeşit, vasıf, kalite, miktar, amaç, değer, coğrafi kaynak belirten veya malların üretildiği, hizmetlerin sunulduğu zamanı gösteren veya malların ya da hizmetlerin diğer özelliklerini belirten işaretlerin tescil edilmesi durumunda markanın hükümsüzlüğü talep edilebilir. |
Malzemelerin montaj hizmetleri için “Jet Montaj” kelimesinin tescil edilmesi hizmetlerin özelliklerin belirtilmesine örnektir. |
|
SMK 5/1-ç |
Aynı veya aynı türdeki mal veya hizmetlerle ilgili olarak tescil edilmiş ya da daha önceki tarihte tescil başvurusu yapılmış marka ile aynı veya ayırt edilemeyecek kadar benzer işaretlerin tescil edilmesi durumunda markanın hükümsüzlüğü talep edilebilir. |
43. sınıfta tescili “Ataylar” markasının üçüncü kişi tarafından aynı şekilde 43. sınıfta tescil ettirilmesi durumunda bu maddeye göre hükümsüzlük talep edilebilir. |
|
SMK 5/1-d |
Belirli bir meslek, sanat veya ticaret grubuna mensup olanları ayırt etmeye yarayan ve ticaret alanında herkes tarafından kullanılan işaretlerin tescil edilmesi durumunda markanın hükümsüzlüğü talep edilebilir. |
Bütün avukatlar tarafından kullanılan “Avukat” ifadesinin tescil ettirilmesi durumunda bu maddeye göre hükümsüzlük talep edilebilir. |
|
SMK 5/1-e |
Malın doğası gereği ortaya çıkan şeklini ya da başka bir özelliğini veya teknik bir sonucu elde etmek için zorunlu olan içeren işaretlerin tescil edilmesi durumunda hükümsüzlüğü talep edilebilir. |
Düz bir elmanın hiçbir ayırt edici özelliği olmadan görsel olarak tescil edilmesi mümkün değildir. |
|
SMK 5/1-f |
Mal veya hizmetin niteliği, kalitesi veya coğrafi kaynağı gibi konularda halkı yanıltacak işaretlerin tescil edilmesi durumunda hükümsüzlüğü talep edilebilir. |
“A Deri Ayakkabılar” markası suni deriden malul ayakkabılar sınıfı için yanıltıcıdır. |
|
SMK 5/1-g |
Ülke bayraklarının yetkili makamlardan izinsiz olarak tescil edilmesi mümkün değildir. |
Türkiye Cumhuriyeti Devletinin bayrağının devlet tarafından izinsiz olarak tescil ettirilmesi durumunda markanın hükümsüzlüğü talep edilebilir. |
|
SMK 5/1-ğ |
Kamuyu ilgilendiren, tarihi ve kültürel değerler bakımından halka mal olmuş diğer işaretler ile yetkili mercilerce tescil izni verilmemiş olan armaları, nişanları veya adlandırmaları içeren işaretlerin tescil edilmesi durumunda hükümsüzlüğü talep edilebilir. |
Kamuya mal olmuş “Dolmabahçe Sarayı” ifadesinin tescil ettirilmesi durumunda markanın hükümsüzlüğü talep edilebilir. |
|
SMK 5/1-h
|
Dinî değerleri veya sembolleri içeren işaretlerin tescil edilmesi durumunda hükümsüzlüğü talep edilebilir. |
“Kabe” ifadesinin tescil ettirilmesi durumunda markanın hükümsüzlüğü talep edilebilir. |
|
SMK 5/1-ı |
Kamu düzenine veya genel ahlaka aykırı işaretlerin tescil edilmesi durumunda markanın hükümsüzlüğü talep edilebilir. |
“Terör” ifadesinin tescil edilmesi durumunda hükümsüzlüğü talep edilebilir. |
|
SMK 5-1/i |
Tescilli coğrafi işaretten oluşan ya da tescilli coğrafi işaret içeren işaretlerin tescil edilmesi durumunda markanın hükümsüzlüğü talep edilebilir. |
Çoğrafi işaret olarak tescilli “Malatya Kayısısı” ifadesinin tescil edilmesi durumunda markanın hükümsüzlüğü talep edilebilir. |
Marka İptalinin Temel Nedenleri
Markanın iptali Sınai Mülkiyet Kanunu’nun 26. maddesinde düzenlenen hallerin ortaya çıkması ile talep edilebilir. Markanın iptal edilmesi ile iptal talebinin sunulduğu tarihten sonra marka etkisini yitirmiş olur. Markanın iptali Türk Patent ve Marka Kurumundan talep edilebilir.
Markanın iptal nedenlerini örneklerinde belirtildiği bir tablo ile açıklayalım:
|
SMK |
İptal Halleri |
Örnek |
|
SMK 26/1-a |
Tescil tarihinden itibaren beş yıl içinde haklı bir sebep olmadan tescil edildiği mal veya hizmetler bakımından marka sahibi tarafından Türkiye’de ciddi biçimde kullanılmayan ya da kullanımına beş yıl kesintisiz ara verilen markanın iptaline karar verilir. |
01.01.2018 tarihinde tescil edilen markanın 01.01.2023 tarihine kadar hiç kullanılmaması durumunda iptali talep edilebilir. |
|
SMK 26/1-b |
Marka sahibinin fiillerinin veya gerekli önlemleri almamasının sonucu olarak markanın, tescilli olduğu mal veya hizmetler için yaygın bir ad hâline gelmesi durumunda markanın iptali talep edilebilir. |
Walkman markası Sony’e aittir. Ancak yıllar içerisinde yaygın bir şekilde herkes tarafından kullanılmıştır. Sony gerekli önlemleri almamıştır. Bu durumda markanın iptaline karar verilir. |
|
SMK 26/1-c |
Marka sahibi tarafından veya marka sahibinin izniyle gerçekleştirilen kullanım sonucunda markanın, tescilli olduğu mal veya hizmetlerin özellikle niteliği, kalitesi veya coğrafi kaynağı konusunda halkı yanıltması durumunda markanın iptali talep edilebilir.
|
Tescil anında yanıltıcı olmayan bir ifadenin daha sonra yanıltıcı olması gerekir. |
|
SMK 26/1-d |
Marka sahibinin, garanti markası veya ortak markanın devamlılık arz eder biçimde teknik şartnameye aykırı olarak kullanılmasını engellemek için gerekli önlemleri almaması sebebiyle ilgili kişilerin, Cumhuriyet savcısının veya ilgili kamu kurum ve kuruluşunun başvurusu üzerine tanınan süre içinde söz konusu aykırı kullanımın düzeltilmemesi hâlinde, markanın iptaline karar verilir. |
|
Hükümsüzlük ve İptal Başvuruları
- Hükümsüzlük Başvuruları
Markanın hükümsüzlüğü Fikri ve Sınai Haklar Mahkemesinden talep edilir. Yetkili mahkeme, marka sahibinin yerleşim yerinin bulunduğu mahkemedir. Marka sahibinin yerleşim yerinde Fikri Sınai Haklar Mahkemesi bulunmaması durumunda dava Fikri Sınai Haklar Mahkemesi sıfatıyla Asliye Hukuk Mahkemesi tarafından görülür.
Markanın hükümsüzlüğünü, Menfaati olanlar, Cumhuriyet savcıları ve ilgili kamu kurum ve kuruluşları talep edebilir.
Hükümsüzlük davası sicilde Marka Sahibi olarak görünen kişiye karşı açılır. Davada Türk Patent ve Marka Kurumu taraf olarak gösterilmez.
- İptal Başvuruları
10.01.2024 tarihine kadar marka iptali Fikri ve Sınai Haklar Mahkemesinden talep edilmekteydi. Ancak 10.01.2024 tarihinden sonra yapılacak iptal başvurularının Kanun’un ilgili maddesinin yürürlüğe girmesi ile iptal taleplerinin Türk Patent ve Marka Kurumundan talep edilmesi gerekir. Markanın iptalini ilgili kişiler talep edebilir.
İptal talepleri Marka Sahibi olarak görünen kişi taraf gösterilerek talep edilir. İptal incelemesi sırasında hak sahibinin değişmesi hâlinde, sicilde hak sahibi olarak görünen kişiye karşı işlemlere devam edilir.
Yasal Süreç ve Dava Aşamaları
- Markanın Hükümsüzlüğü Dava Aşamaları
Markanın hükümsüzlüğü davalarında arabulucuya başvuruda bulunmak zorunlu değildir. Markanın hükümsüzlüğü kararları ise kesinleşmeden icra edilemez.
- Markanın İptali Dava Aşamaları
Markanın iptali davası, Kurum tarafından markanın iptaline yönelik kararlarına karşı Ankara Fikri ve Sınai Haklar Mahkemesinde açılan davaları ifade eder. Kurum işleminin iptali davasında Kurum taraf gösterilir.
Hükümsüzlük ve İptal Kararlarının Sonuçları
Markanın hükümsüzlüğüne karar verilmesi, durumunda markaya tanınan koruma hiç doğmamış kabul edilir.
Markanın iptaline karar verilmesi halinde ise iptali talebinin sunulduğu tarihten sonra markaya tanınan koruma doğmamış kabul edilir. Ancak talep edilmesi durumunda, iptal hâllerinin daha önceki bir tarihte doğmuş olması hâlinde iptal kararının bu tarihten itibaren etkili olacağına karar verilebilir.
Kararlara İtiraz Yolları ve Süreçleri
Hükümsüzlük kararlarına ilişkin mahkeme tarafından verilen kararlara karşı, iki hafta içerisinde görevli bölge adliye mahkemesine istinaf başvurusunda bulunulabilir. İstinaf mahkemesinin kararına karşı ise Yargıtay gönderilmek üzere temyiz başvurusunda bulunulur.
Türk Patent ve Marka Kurumu Kararlarına ilişkin ise kararın tebliğ tarihinden itibaren iki ay içinde Ankara Fikri ve Sınai Haklar Mahkemesinde iptal davası açılabilir.
– Vaka Analizleri ve Örnek Kararlar
Uygulamada en sık rastlanan durumlardan birisi tescilsiz markanın kötü niyetli kişilerce tescil ettirilmesidir. Bu yolla gerçek marka sahibi üzerinde kötü niyetli kişiler baskı kurmayı amaçlar.
Başkasının tescilsiz markasının tescil ettirilmesine ilişkin Yargıtay kararı:
Yargıtay 11. Hukuk Dairesi 2021/3682 E., 2022/8563 K.
“Ancak öncelik hakkı SMK 6/3 maddesinde “Başvuru tarihinden veya varsa rüçhan tarihinden önce tescilsiz bir marka veya ticaret sırasında kullanılan bir başka işaret için hak elde edilmişse, bu işaret sahibinin itirazı üzerine, marka başvurusu reddedilir.” şeklinde nisbi ret nedeni olarak, SMK 25/1 maddesinde ise hükümsüzlük nedeni olarak düzenlenmiştir. Asıl davada davalı karşı davacı hükümsüzlük nedeni olarak üstün öncelik hakkı olduğunu iddia etmiş, delil olarak internette yayınlanan tanıtım belgelerini ibraz etmiştir. Bu belgeler incelendiğinde davalı “My Life Suit Otel” ibaresini 2015 yılının Mayıs ayından itibaren kullandığı anlaşılmaktadır. Bu kullanım hizmet sunumunda markasal niteliktedir. Bu itibarla mahkemece, davacının ibraz ettiği internet çıktılarının tarihlerinin aralarında bilgisayar mühendisi bilirkişinin bulunduğu uzman kişilerden oluşturulacak bilirkişi kurulu marifetiyle internet üzerinde araştırma yaptırılarak söz konusu kullanımları gösteren tarihlerin gerçek olup olmadığı diğer ifadeyle sonradan oluşturulup oluşturulmadığı belirlenip birleşen dava yönünden bir karar verilmesi gerekirken yazılı gerekçe ile karar verilmesi hatalıdır.”
SIK SORULAN SORULAR
Başkası markamı tescil ettirmiş ne yapmalıyım?
Markanın üçüncü kişi tarafından tescil edilmesi durumunda hükümsüzlük davası açılabilir. Başvuru aşamasında ise Türk Patent ve Marka kurumuna itiraz edilebilir. Detaylı bilgi için yazımızı inceleyebilirsiniz.