Sigortasız İşçi Çalıştırma Cezası

Sigortasız işçi çalıştırma cezası, işçinin Sosyal Güvenlik Kurumu kayıtlarında sigorta kaydının yapılmadığı veya primlerinin ödenmediği durumlarda uygulanan cezadır. 2024 yılı için İşçinin sigortasız çalıştırılmasının cezası 20.000 TL’den başlayıp işçinin çalışma süresi ve özel durumlara göre artmaktadır.

Sigortasız işçi çalıştırma durumunda işçinin bazı hakları bulunur. İşçi, sigortasız çalışmayı ispat ederek geçmişe dönük sigorta kaydının yapılmasını talep edebilir. Sigortasız çalışmanın ispatında; tanık, fotoğraf, telefon baz istasyonu kayıtları gibi deliller kullanılabilir.

Bu yazıda,  sigortasız işçi çalıştırma cezası ve sigortasız çalışma nasıl ispatlanır? konularına ayrıntılı bir şekilde değineceğiz. İşverenler ve işçiler için önemli bilgiler içeren bu rehber, yasal yasal düzenlemeler ve hakların doğru bir şekilde kullanımı için yardımcı olacaktır

Sigortasız İşçi Çalıştırma

Sigortasız işçi çalıştırma durumu, işverenlerin iş gücünü maliyet avantajı sağlamak amacıyla kayıt dışı çalıştırma ile ortaya çıkar. Kayıt dışı çalışma işçinin Sosyal Güvenlik Haklarından yararlanmasına engel olur. Bu durumda işçi emeklilik ve sağlık güvencesi haklarından yararlanamaz hale gelir. Ayrıca iş kazası durumlarında sosyal güvence eksikliğinden dolayı mağduriyet yaşar. İşverenlerin bu tür yasadışı uygulamaları, çalışma hukuku ve işçi hakları açısından ciddi sorunlar doğurur.

Sosyal Güvenlik mevzuatına göre işverenlerin işçilerinin sigorta girişlerini Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirmesi gerekir. Ayrıca gerçek maaşları üzerinden işverenlerin işçilere ait primleri ödemesi yasal zorunluluktur. Sigortasız işçi çalıştırma, işverenlerin iş kanunu ve sosyal güvenlik mevzuatına aykırı olarak işçileri sigortasız çalıştırması durumunda karşılaştığı ağır yaptırımlardan biridir.

Sigortasız İşçi Çalıştırma Cezası Nedir?

Sigortasız işçi çalıştırma cezası, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu kapsamında belirlenmiştir. Buna göre işçinin sigorta kaydının yapılmaması, primlerinin ödenmemesi para cezasına tabidir. Para cezası, Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından verilir. Sigortası işçi çalıştırmaya ilişkin 2024 yılına ait ceza durumlarını tablo üzerinden açıklayalım:

• Eksik prim yatırılması

Uygulamada en çok rastlanan bir diğer durum ise işçilerin primlerinin eksik yatırılmasıdır. Bu yol ile işverenler işçinin sigorta kaydını düşük ücretten bildirir ve Sosyal Güvenlik Kurumu’na daha az prim öder. Eksik prim yatırılma hallerinde işçilere genelde bir kısım maaş banka üzerinden bir kısım maaş ise elden verilir.

E-devlet Sosyal Güvenlik Kurumu sekmesinde işverenin ne kadar maaş üzerinden bildirim yapıldığı görülebilir. Sigortasız işçi çalıştırma gibi eksik prim ödemesi de para cezasına tabidir.

Sigortasız işçi çalıştırma cezası, işverenin mali yükümlülüklerini ciddi şekilde artırır ve aynı zamanda işyerinin itibarını da zedeler. Ayrıca, SGK tarafından yapılan denetimlerde sigortasız işçi çalıştırdığı tespit edilen işverenler, daha sıkı denetimlere tabi tutulur ve sürekli gözetim altında kalır.

Sigortasız Çalışma Nasıl Anlaşılır?

Sigortasız çalışma, işçinin hizmet belgesine yansıtılmayan çalışma günleri ve prim ödemeleri ile anlaşılır. İşçiler, E-devlet üzerinden sosyal güvenlik kaydı sorgulama ekranı ile sigorta kayıtlarını kontrol edebilirler. Ayrıca, işyerlerinin denetimi sırasında SGK müfettişleri tarafından yapılan kontrollerde de sigortasız çalıştırma durumu tespit edilebilir. Bu denetimlerde, işverenin beyan ettiği işçi sayısı ve sigorta primleri, işyerindeki fiili duruma göre karşılaştırılır.

❖   Sigortasız Çalışmanın Tespit Yöntemleri

• Online Kontroller: İşçiler, SGK’nın e-Devlet üzerinden sunduğu hizmetlerle sigorta durumlarını kontrol edebilirler.
• SGK Denetimleri: SGK müfettişleri tarafından yapılan işyeri denetimleri ile sigortasız çalışma tespit edilebilir.
• Çalışan Şikayetleri: İşçiler, sigortasız çalıştırıldıklarını SGK’ya veya Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na bildirebilirler. Alo 170 hattı üzerinden de şikayetler iletilebilir.
• Tanık Beyanları: İşyerinde çalışan diğer işçilerin beyanları da sigortasız çalışmanın tespitinde önemli bir rol oynar.

Sigortasız çalışma, işyerinde yapılan düzenli denetimler ve işçilerin bilinçli davranışları ile tespit edilebilir. İşverenlerin, sigortalı işçi çalıştırma yükümlülüğünü yerine getirmemesi durumunda ciddi yaptırımlarla karşılaşabileceği unutulmamalıdır.

Sigortasız Çalışma Nasıl İspat Edilir?

Sigortasız çalışmanın ispatında her türlü delil kullanılabilir. Ancak en önemli delil tanık delilidir. Tanıkların beyanları ile sigortasız çalışma veya eksik primle çalışma ispat edilebilir.

Ayrıca işyerindeki fotoğraf, güvenlik kamera kaydı, giriş çıkış kaydı veya google konum bilgileri, HTS kayıtları delil olarak kullanılabilir. Kısaca sigortasız çalışma nasıl ispat edilir sorusunun cevabı maddeler halinde şöyledir:

İspat Araçları

• Tanık: Sigortasız çalışmada aynı iş yerinde veya komşu iş yerinde çalışan kişiler delil olarak kullanılabilir.
• HTS kayıtları: HTS kayıtları işçinin telefon kayıtlarıdır. Açılacak davada işçinin Bilgi İletişim Başkanlığından işveren ile görüşme kayıtları istenebilir.
• GPRS verileri ve Baz istasyonu verileri: Bu veriler işçinin hangi saat aralığında nerede olduğuna ilişkin bilgilerdir. Aynı şekilde Bilgi İletişim Başkanlığından işçinin baz kayıtları elde edilerek sigortasız çalışmada delil olarak kullanılabilir.
• İşyerinde çekilen fotoğraflar: İşçilerin bir diğer önemli delili işyerinde çekilen fotoğraflarıdır. İşyerini belli edecek şekilde çekilen fotoğrafların sigortasız çalışma ispatında kullanılması mümkündür.
• Sosyal Medya Kayıtları: İşyerinin sosyal mecrada sigortasız işçi ile çalıştığını belli edecek her türlü paylaşımı sigortasız çalışma ispatında delil olarak kullanılabilir.
• Güvenlik Kamera Kayıtları: Güvenlik kamera kayıtları sigortasız çalışmada yetersiz bir delildir. Bunun sebebi işverenlerin güvenlik kamera kayıtlarını silmesidir. Geçmişe yönelik çalışmanın ispatında delil olarak kullanılması pratik de pek mümkün değildir.

Söz konusu delillerin toplanması hizmet tespit davasında mahkemeden talep edilir. Hizmet tespit davalarının teknik ve zor bir dava türü olması nedeni ile mutlaka bir iş hukuku avukatından destek almanızı öneririz.

Hizmet Tespiti Davası

Hizmet tespiti davası, sigortasız çalıştırılan işçinin, çalıştığı sürelerin SGK’ya bildirilmesi ve sigorta primlerinin yatırılması amacıyla açtığı davadır. Bu davada, işçi çalıştırma cezası ile işverenin yükümlülüklerini yerine getirmesi sağlanır. İş mahkemesi, sunulan deliller ve tanık ifadeleri doğrultusunda, işçinin sigortasız çalıştırıldığı süreleri tespit eder ve SGK’ya bildirilmesini sağlar.

Hizmet Tespiti Davasında Dikkat Edilmesi Gerekenler

• Delil Toplama: İşçinin, çalıştığını kanıtlayacak tüm belgeleri ve tanık ifadelerini toplaması gerekmektedir.
• Dava Dilekçesi: Hizmet tespiti davası için hazırlanan dilekçede, işçinin sigortasız çalıştığı süreler ve deliller ayrıntılı bir şekilde belirtilmelidir.
• Mahkeme Süreci: Hizmet tespiti davası, iş mahkemesinde görülür ve işçi hakları avukatı tarafından temsil edilmek faydalı olabilir.
• Karar ve Sonuç: Mahkemenin kararı doğrultusunda, işverenin sigortasız çalıştırdığı süreler SGK’ya bildirilir ve primler geriye dönük olarak ödenir.

Hizmet tespiti davası sonucunda mahkeme geriye dönük sigorta kaydının yapılmasına ve eksik primlerin ödenmesine karar verir. Eksik primler Sosyal Güvenlik Kurumu’na ödenir.

Sigortasız İşçi Çalıştırma Şikayet

Sigortasız işçi çalıştırıldığını tespit eden işçiler, durumu SGK’ya şikayet edebilirler. İşçi şikayeti, işyerinin denetlenmesini ve sigortasız işçi çalıştırdığı tespit edilirse gerekli cezaların uygulanmasını sağlar. İşçiler, e-Devlet üzerinden veya SGK müdürlüklerine başvurarak şikayetlerini iletebilirler.

Şikayet Süreci

• Şikayet Dilekçesi: İşçiler, sigortasız çalıştırıldıklarına dair detaylı bilgileri içeren bir dilekçe hazırlar.
• Başvuru Kanalları: Şikayetler, e-Devlet, SGK müdürlükleri veya Alo 170 hattı üzerinden yapılabilir.
• Denetim: SGK müfettişleri, şikayet üzerine işyerinde denetim yapar ve sigortasız çalıştırma tespit edilirse gerekli cezalar uygulanır.
• Sonuç: İşverenin sigortasız çalıştırdığı işçiler SGK’ya bildirilir ve eksik primler geriye dönük olarak ödenir.

Sigortasız işçi çalıştırmanın önlenmesi, işçilerin haklarının korunması ve işverenlerin yasal yükümlülüklerini yerine getirmesi için şikayet mekanizmalarının etkin bir şekilde kullanılması önemlidir.

Sigortasız İşçi Çalıştırma Nasıl Önlenir?

Sigortasız işçi çalıştırmanın önlenmesi için işverenlerin işçi çalıştırma yükümlülüklerine uygun hareket etmeleri gerekmektedir. İşe alınan her işçi için, işe giriş bildirgelerini zamanında SGK’ya bildirmek ve sigorta primlerini düzenli olarak ödemek zorunludur. Ayrıca, işyerinde yapılan denetimler ve işçi şikayetleri de sigortasız çalıştırmayı önlemeye yardımcı olur.

Önleyici Tedbirler

• İşe Giriş Bildirgesi: İşçilerin işe başladığı tarihten itibaren, işe giriş bildirgesinin SGK’ya zamanında verilmesi.
• Sigorta Primlerinin Ödenmesi: İşçilerin sigorta primlerinin düzenli ve eksiksiz olarak ödenmesi.
• İşçi Bilgilendirmesi: İşçilerin, sigorta hakları ve işverenin yükümlülükleri konusunda bilgilendirilmesi.
• Denetimler: İşyerinde düzenli olarak yapılan SGK denetimleri ve işçi şikayetlerinin değerlendirilmesi.
• Alo 170 Hattı: İşçilerin, sigortasız çalıştırılma durumlarını Alo 170 hattı üzerinden bildirmeleri.

Sigortasız işçi çalıştırmanın önlenmesi, işverenlerin yasal yükümlülüklerine uygun hareket etmeleri ve işçilerin haklarının korunması ile mümkündür. İşverenin sigortasız işçi çalıştırması ekonomik olarak daha avantajlı gibi görünebilir. Ancak durum aslında hiç de öyle değildir. Ciddi para cezaları düşünüldüğünde işçilerin sigortasız çalıştırılması her iki taraf için daha sağlıklıdır.

Sıkça Sorulan Sorular

Sigortasız İşçi Çalıştırma Cezası Ne Kadar?

Sigortasız işçi çalıştırma cezası, her bir sigortasız işçi için asgari ücretin brüt tutarının beş katıdır. Bu ceza, işverenin mali yükünü ciddi şekilde artırır ve yasalara uygun hareket etmeyen işverenler için caydırıcı bir etkendir.

Sigortasız Çalıştırılan İşçinin Hakları Nelerdir?

Sigortasız çalıştırılan işçilerin, hizmet tespit davası açarak sigortasız çalıştıkları sürelerin SGK’ya bildirilmesini ve sigorta primlerinin ödenmesini talep etme hakları vardır. Ayrıca, işten çıkarılmaları durumunda ihbar tazminatı ve kıdem tazminatı talep edebilirler.

Sigortasız Çalışmanın İspatı Nasıl Yapılır?

Sigortasız çalışmanın ispatı için işçinin, çalıştığını gösteren maaş bordroları, işe giriş-çıkış kayıtları, tanık ifadeleri gibi deliller sunması gerekmektedir. Ayrıca, sosyal medya paylaşımları ve işyerinde çekilmiş fotoğraflar da delil olarak kullanılabilir.

Hizmet Tespiti Davası Nedir?

Hizmet tespiti davası, sigortasız çalıştırılan işçinin çalıştığı sürelerin SGK’ya bildirilmesi ve sigorta primlerinin yatırılması amacıyla açtığı davadır. Bu dava, iş mahkemesinde görülür ve işçinin haklarının korunmasını sağlar.

Sigortasız İşçi Çalıştırmanın Hukuki Yaptırımları Nelerdir?

Sigortasız işçi çalıştırmanın hukuki yaptırımları arasında idari para cezaları, gecikme cezaları ve faiz bulunmaktadır. Ayrıca, işveren hakkında ceza davaları da açılabilir ve işyerinin itibarını zedeleyebilir. İşverenlerin, sigortasız işçi çalıştırmanın hukuki ve mali sonuçlarına karşı bilinçli olmaları ve yasal yükümlülüklerini yerine getirmeleri gerekmektedir.

Yaptırımların Detayları

• İdari Para Cezaları: Sigortasız işçi çalıştıran işverenler, asgari ücretin brüt tutarının beş katı tutarında ceza ile karşılaşırlar.
• Gecikme Cezaları ve Faiz: Eksik bildirilen prim günleri için gecikme cezası ve faiz uygulanır.
• Ceza Davaları: Tekrarlanan ihlallerde işveren hakkında ceza davaları açılabilir.
• İtibar Kaybı: İşyerinin itibarını zedeleyen hukuki yaptırımlar ve kamuoyu baskısı.

Sigortasız İşçi Çalıştırmanın Sonuçları Nelerdir?

Sigortasız işçi çalıştırmanın sonuçları hem işçi hem de işveren açısından olumsuzdur. İşçiler, sosyal güvenlik haklarından mahrum kalırken, iş kazası veya hastalık durumunda maddi ve manevi zarara uğrayabilirler. İşverenler ise ağır idari para cezaları ve hukuki yaptırımlarla karşılaşırlar.

Bu kılavuz, sigortasız işçi çalıştırma konusunda işçi hakları ve işveren yükümlülükleri hakkında kapsamlı bilgi sunmaktadır. İşçilerin haklarını korumak ve işverenlerin yasal yükümlülüklerini yerine getirmesi için hukuki süreçlerin doğru takip edilmesi önemlidir. Sigortasız işçi çalıştırma cezası ve yaptırımları hakkında daha fazla bilgi ve destek almak için bir işçi hakları avukatı ile iletişime geçmek faydalı olacaktır.