Sosyal medyanın kullanımının gün geçtikçe artması ile sosyal medya kullanımında hukuki sınırlar daha da önem kazanmıştır.
Tiktok, İnstagram, Facebook, Twitter en sık kullanılan sosyal medya mecralarıdır. Sosyal medya yararlı gibi gözüksede hukuki açıdan mayınlı bir bölgedir. Sosyal medya kullanıcıları, bilmeden bazen de bilerek hukuka aykırı içerikler paylaşmaktadır. Bu yüzden sosyal medya kullanıcılarının haklarını ve yükümlülüklerini bilmesi önemlidir.
Yazımızda tüm yönleriyle sosyal medya kullanımında hukuki sınırlardan bahsedilecektir.
Sosyal Medya Kullanımının Hukuki Çerçevesi
Kişisel verilerin işlenmesi, hakaret içerikli paylaşımlar, erişim engeli, reklam hukuku, sosyal medya hesabının çalınması gibi alanlar bu sınırların çerçevesini oluşturur.
Ayrıca sosyal medyada e-ticaret, reklam gibi alanlar ciddi bir pazar payı oluşturmaktadır. Bu pazar alanlar da belirli hukuki sınırlamalara dahildir.
Kişisel Verilerin Korunması ve Gizlilik
Kişisel veri, kimliği belirli ya da belirlenebilir gerçek kişiye ilişkin her türlü bilgidir. Örneğin, bir kişinin telefon numarası, erişime kapalı fotoğrafı, tc kimlik numarası, adresi gibi bilgiler kişisel veridir.
Başkalarına ait kişisel verilerin sosyal medyada paylaşılması ilgili kişinin açık rızasına bağlıdır. Kişisel verinin sahibi olan kişinin rızası olmadan yapılan kişisel veri ihlalleri, Türk Ceza Kanunu’nun 135 ve 136 maddeleri kapsamında suç olarak kabul edilebilir.
Peki neler kişisel veri ihlali olarak kabul edilir?
Örneğin, sosyal medyada bir kişiye ait telefon numarasının izinsiz paylaşılması kişisel veri ihlali olup suçtur.
Kişisel verisinin ihlal edildiğini düşünen kişi suç duyurusunda bulunup ayrıca içeriğe erişim engeli talep edebilir.
Fikri Mülkiyet Hakları
Sosyal medyada influencerlar, sık sık fikir ürünü olan içerikler üretmektedir. Bu içerikler bazen reklam anlaşmaları bazende etkileşim için üretilmektedir.
Fikri mülkiyet, bir kişiye veya kuruluşa ait fikir ürünüdür. Telif hakkı; video, yazı, fotoğraf, şarkı gibi özgün içerikler için yaratıcısına verilen yasal haktır.
Telif hakkı ihlalleri, bazen içeriğin birebir kopyalanması bazende taklit edilmesi sonucunda oluşur. Fikir ürünü olan içeriklerde, içerik üreticilerinin fikri mülkiyet hakları bulunmaktadır. Fikri mülkiyet hakkı kapsamında telif hakkını ihlal eden içeriklerin kaldırılması sosyal medya kuruluşundan talep edilebilir.
Ayrıca fikri mülkiyet haklarının ihlal edilmesi, Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu kapsamında suçtur. Fikri mülkiyet haklarının ihlal edildiğini düşünen içerik üreticilerinin izleyebileceği yollar kısaca şöyledir:
Telif hakkı ihlal edilen kişi;
1- Sosyal medya kuruluşuna telif hakkının ihlal edildiği konusunda bildirimde bulunabilir. (Bu bildirimin telif hakkını nasıl ihlal edildiği konusunda detaylı bilgiler içermesi gerekir)
2- Suç duyurusunda bulunabilir.
3- Sulh Ceza Hakimliğinden erişim engeli talebinde bulunabilir.
4- Fikri Sınai Haklar Mahkemesinde Eser sahipliğinin tespiti davası, tecavüzün men’i davası, tazminat davası açabilir.
İfade Özgürlüğü ve Sınırlandırmaları
İfade özgürlüğü kişilerin fikirlerini serbestçe ifade edebilmesini ifade eder. İfade özgürlüğü sınırsız değildir. Başkalarının kişilik haklarını saldırı düzeyindeki ve suç niteliğindeki ifadeler ifade özgürlüğü korumasından yararlanamaz.
- Sosyal medyada hakaret bu kapsamda ifade özgürlüğü kapsamında değerlendirilemez.
- Sosyal medyada hakarete uğrayan kişi yaşadığı yerdeki Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunabilir.
- Hakarette bulunan kişinin kimliğinin tespit edilmesi ile Asliye Hukuk Mahkemesinde manevi tazminat davası açabilir.
- Sulh Ceza Mahkemesinden kişilik haklarına saldırı düzeyindeki paylaşımlar için erişim engeli talebinde bulanabilir.
Nefret Söylemi ve Ayrımcılık
Ülkemizde sosyal medyada nefret söylemi düzeyindeki paylaşımlar yasaklanmıştır. Nefret söylemi, Türk Ceza Kanunu’nun 216. maddesinde düzenlenen halkı kin ve düşmanlığa tahrik ve aşağılama suçunun karşılığını oluşturur.
“TCK Madde 216- (1) Halkın sosyal sınıf, ırk, din, mezhep veya bölge bakımından farklı özelliklere sahip bir kesimini, diğer bir kesimi aleyhine kin ve düşmanlığa alenen tahrik eden kimse, bu nedenle kamu güvenliği açısından açık ve yakın bir tehlikenin ortaya çıkması halinde, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.”
Siber Zorbalık ve Taciz
Sosyal medyada siber zorbalık ve taciz, dijital ortamda bireylere karşı zarar veren veya rahatsız eden davranışları ifade eder. Sosyal medyada zorbalık; şantaj, tehdit ve özel hayatın gizliliğini ihlal gibi durumlarda ortaya çıkar.
Bir kişinin özel hayatının ifşa edilmesi suçtur. Aynı şekilde sosyal medya üzerinden tehdit düzeyindeki mesajlar ve içerik paylaşımları da suçtur.
Taciz, sosyal medya üzerinden cinsel taciz suçunu ifade eder. Cinsel amaçlı bir kişiyi taciz etmek Türk Ceza Kanunu’nun 105. maddesi kapsamında suçtur.
Siber zorbalık kapsamında son zamanlarda sık görülen bir diğer suç ise şantajdır. Şantajın en sık görüldüğü durum, karşı cinse sahte hesaplar yolu ile atılan mesajların ekran görüntü alınarak ifşa edilmemesi karşılığında menfaat talep edilmesidir. Önemle belirtmek gerekir ki şantaj eylemleri ne yazık ki maddi menfaat karşılığında sona eren eylemler değildir. Bir kere isteyenin bir kere daha isteyeceği unutulmamalıdır.
Bu nedenle sosyal medyada şantaja uğrayan kişinin derhal suç duyurusunda bulunması daha sağlıklıdır.
Reklam ve Ticari İletişim Kuralları
Sosyal medyada e-ticaret son beş yılda daha yaygın hale gelmesi ile bu konulardaki yasal düzenlemelerin sayı da artmıştır.
Sosyal medyada reklamlar ve içerikler; Yönetmelik ve Ticaret Bakanlığı tarafından yayınlanan Sosyal Medya Etkileyicileri Tarafından Yapılan Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Hakkında Kılavuz’a uygun olmalıdır.
Kılavuza aşağıdaki dökümandan erişebilirsiniz.
Dökümanı İncelemek İçin Tıklayın.
Kılavuz’a göre en dikkat edilmesi gereken en önemli konu, bir marka, hizmet veya ürünü tanıtmaya yönelik paylaşımlarda “işbirliği, reklam, ortaklık” gibi ifadeler yer verilmesi zorunluluğudur.
Bu yükümlülüklere aykırı davranılması halinde Reklam Kurulu tarafından ciddi yaptırımlarla karşı karşıya kalma riski bulunmaktadır.
– Kullanıcı Sözleşmeleri ve Platform Kuralları
– Yanıltıcı Bilgi ve Sahte Haberler
– Hukuki Sorumluluk ve Yaptırımlar
– Uyuşmazlık Çözüm Mekanizmaları
– Uluslararası Düzenlemeler ve Karşılaştırmalı Hukuk
– Güncel Yargı Kararları ve Örnek Olay İncelemeleri
Kullanıcı Sözleşmeleri ve Platform Kuralları:
Her sosyal medya kuruluşunun platforma kuralları ve kullanıcı sözleşmeleri bulunmaktadır. Sosyal medya kuruluşlarının platform kurallarına aykırı davranmak sosyal medya hesabının askıya alınmasına neden olabilir.
Bu gibi durumlarda sosyal medya kuruluşuna itiraz etmek mümkündür.
Yanıltıcı Bilgi ve Sahte Haberler
Yanıltıcı bilgi ve yanıltıcı haberler Türk Ceza Kanunu’nun 217/A maddesi gereğince suçtur. Halkı yanıltıcı bilgiyi alenen yayma suçunun bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası bulunmaktadır. Bu nedenle haber içeriklerinin gerçeğe aykırı bir şekilde paylaşılmaması konusunda dikkat edilmelidir.
“Halkı yanıltıcı bilgiyi alenen yayma
Madde 217/A- (Ek:13/10/2022-7418/29 md.)
Sırf halk arasında endişe, korku veya panik yaratmak saikiyle, ülkenin iç ve dış güvenliği, kamu düzeni ve genel sağlığı ile ilgili gerçeğe aykırı bir bilgiyi, kamu barışını bozmaya elverişli şekilde alenen yayan kimse, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezasıyla cezalandırılır.”
Hukuki Sorumluluk ve Yaptırımlar
Sosyal Medya etkili kullanıldığında yararlı bir o kadar da mayınlı bölgedir. Sosyal medya kullanıcılarının yükümlülüklerini ve haklarını bilerek sosyal medyayı kullanması önemlidir. Sosyal medya hukuku alanındaki yükümlülüklere aykırı davranışlar suç konusu olabilir veya tazminat sorumluluğu doğurabilir.
Sosyal medyadaki hukuki sorumluluklara aykırı davranışların sonucunda hapis cezası, tazminat veya sosyal medya hesabının kapatılması yaptırmaları bulunur.
Uyuşmazlık Çözüm Mekanizmaları
Sosyal medyadaki uyuşmazlıkların çözüm mekanizmaları mahkeme ve sosyal medya kuruluşu vasıtasıyla gerçekleştirilir.
Hukuka aykırı içeriğin sosyal medya hesabına bildirilmesi ile hukuka aykırı içerik kaldırılabilir.
Reklam Hukukuna aykırı bir içerik yer alıyor ise Reklam Kuruluna şikayet yoluna gidilebilir.
Hukuka aykırı içerik suç konusu ise veya kişilik haklarına saldır düzeyinde ise Sulh Ceza Hakimliğinden erişim engeli talep edilebilir.
Hukuka aykırı içerik yayınlayan kişiye karşı suç duyurusunda bulunup ayrıca tazminat davası açılabilir.
Güncel Yargı Kararları ve Örnek Olay İncelemeleri
- Hakaret içerikli paylaşımların rewwet edilmesi suçtur
Yargıtay 18. C.D. 2018/7790 E., 2019/1445 K. ve 16.012019 T.
“…İncelenen dosyada, şüphelinin ad ve soyadının yazılı olduğu @… kullanıcı adlı twitter hesabından müştekiden bahsedilerek paylaşımlar (retweetler) yapıldığının anlaşılması karşısında; CMK’nın 170/2. maddesi uyarınca dosyadaki mevcut delillerin şüpheli hakkında hakaret suçunun işlendiği hususunda iddianame düzenlenebilmesi için yeterli şüphe oluşturduğu açıktır. Şüphelinin eyleminin sübut bulup bulmadığı hususu, tüm kanıtların, mahkemece birlikte tartışılıp değerlendirilmesi sonucu belirlenmesi gerekmektedir. Yapılan açıklamalara göre, şüpheli hakkında kovuşturmaya yer olmadığına ilişkin karar ve bu karara itiraz sonucunda verilen itirazın reddine dair mercii kararı hukuka aykırıdır…”
- Sosyal medyada ticaret yaparken dikkat edilmelidir. Fotoğraftaki üründen başka sahte ürün gönderilmesi dolandırıcılık suçunun konusunu oluşturur.
Yargıtay 15. C.D. 2019/2148 E., 2019/4914 K. ve 07.05.2019
“…Sanığın instagram adlı sosyal paylasım sitesinde verdiği ayakkabı satış ilanını gören katılanın sanık ile instagram ve whatsapp aracılığı ile irtibata geçerek alım satım konusunda anlaştıkları, ardından 260 TL paranın sanık tarafından çekildiği, sonrasında sanığın orjinal ürün göndermediği gibi ürünü iade de almadığı ve bu şekilde dolandırıcılık suçunu işlediği iddia ve kabul edilmesi karşısında, sanığın eyleminin 5237 sayılı TCK’nın 158/1-f maddesi gereği “bilişim sistemlerinin araç olarak kullanılması suretiyle dolandırıcılık” suçunu oluşturup oluşturmayacağına ilişkin delillerin takdirinin üst dereceli Ağır Ceza Mahkemesine ait olduğu gözetilerek görevsizlik kararı verilmesi gerektiği gözetilmeden yargılamaya devamla yazılı şekilde hüküm kurulması…”
- Yurt dışından muafiyet kapsamında ürün alarak yurt içinde satılması kaçakçılık suçunun konusunu oluşturur.
Yargıtay 7. C.D. 2017/8521 E., 2020/15289 K. 02.11.2020
“…Dosya kapsamına göre, sanığın çoğunluğu tesktil ürünü olan muhtelif kadın eşyalarını yurt dışındaki sanal mağazalardan muafiyet kapsamında sipariş ederek yurt içinde ,”chiffin_chocolate” kullanıcı adı ile instagram internet sitesi üzerinden yurt içinde satışa sunması şeklinde gerçekleşen olayda, sanığın savunması, inceleme raporları dikkate alındığında sanığın ticari kasıtla ve süreklilik arz eder şekilde yurt dışından temin ettiği eşyayı ticari amaçla üçüncü şahıslara satmak suretiyle 5607 sayılı Kanunun 3/1. maddesinde düzenlenen kaçakçılık suçunu işlediği gözetilerek sanığın mahkumiyeti yerine dosya kapsamına uymayan yetersiz gerekçe ile yazılı şekilde beraatine karar verilmesi…”