Ticaret hayatında iş ilişkileri, belirli kurallar çerçevesinde yürütülür. Sözleşmeler, ticari ilişkilerin vazgeçilmez parçası ve temel taşlarından birisidir. Ticari hayatta tacirler sözlü veya yazılı olarak yüzlerce sözleşme yaparlar. Bazen anlaşmalarının bir sözleşme olduğunun dahi farkına varmazlar. Ta ki sorunlar ortaya çıkmaya başlayana kadar. Bu nedenle hak kaybına uğramamak adına sözleşmesiz iş yapılmaması ve sözleşme öncesinde bir şirket avukatından destek alınması önemlidir. Bu makalede, ticaret hukukunda sözleşme yapmanın önemi, süreci ve detayları ele alınacaktır.
Sözleşmenin Tanımı ve Önemi
Sözleşme, en az iki taraf arasında kurulan ve taraflar arasındaki hak ve yükümlülükleri belirleyen sözleşmelerdir. Ticarette sözleşmeler yazılı veya sözlü olarak kurulabilir. Ancak Sözlü yapılan anlaşmalar ispat sorunları ve geçerlilik şartları açısından sorunların doğmasına davetiye çıkarması kaçınılmazdır.
Bu nedenle ticari hayatta her türlü anlaşmanın yazıya dökülmesi önemlidir. Nitekim kadim bir atasözünde de denildiği üzere “söz uçar, yazı kalır”.
Sözleşme Yapma Yetkisi
Sözleşme yapma yetkisi, bir sözleşmeyi imzalama yetkisini ifade eder. Buna göre ticari şirketlerde her çalışanın sözleşme yapması mümkün değildir. Şirketi temsil etmeye yetkili olmayan bir kişinin yaptığı sözleşmeler geçersiz olacaktır.
Bu nedenler ticari şirketler arasında sözleşme yaparken ilk dikkat edilmesi gereken konu, muhatap kişinin şirket adına sözleşme yapma yetkisinin olup olmadığıdır.
Limited şirketlerde sözleşme imzalama yetkisi, genel olarak şirket müdürlerine aittir. Bu durumda şirket müdürlerinin de sözleşme imzalama yetkisinin olup olmadığı ayrıca dikkat edilmesi gereken konudur.
Bazı limited şirketlerde şirket müdürünün sayısı birden fazla olabilir. Şirket müdürlerinin ticaret sicil gazetesinde yer alan kayıtlarından müteselsil yetkili sıfatı bulunuyor ise bu durumda her iki müdürle sözleşme yapılması gerekir.
Şirket adına vekaletname ile sözleşme yapılması durumunda ise vekaletname içeriğinde sözleşme imzalama yetkisi ve özel koşullara dikkat edilmesi önemlidir.
Sözleşme Hazırlama Aşamaları
Ticari sözleşmeler hazırlanırken aşama aşama bazı durumlara dikkat edilmesi gerekir. Bu durumlar kısaca şöyledir.
- İlk aşamada,sözleşme imzalayacak şirket hakkında araştırma yürütülür. Bu araştırma ticaret sicili kayıtları üzerinden gerçekleştirilir. Şirketin borca batık olup olmadığı ise ayrıca araştırılır. Şirketin sözleşme yapmaya yetkili temsilcileri tespit edilir.
- İkinci aşamada, sözleşme konusu için özel yetki durumlarının olup olmadığı tespit edilir. Ticari şirketlerde bazı durumlarda genel kurul gibi farklı bir organdan onay alınması gerekebilir. Örneğin, şirketlerin önemli düzeyde mal varlıklarının genel kurul kararı olmaksızın yapılması geçersizlik nedenidir. Bu durumda sözleşme geçersiz olacağından taraflar hak kaybına uğrayabilir.
- Üçüncü aşamada,sözleşmenin geçerlilik şartları tespit edilmelidir. Türk Ticaret Kanunu ve diğer kanunlara göre bazı sözleşmelerin noter huzurunda yapılması zorunluluğu bulunmaktadır. Noter huzurunda sözleşme yapılması zorunluluğunun bulunması durumunda adi şekilde yapılan sözleşmeler geçersiz olacaktır. Sözleşme hazırlanmadan önce sözleşme konusuna göre sözleşmenin geçerlilik şartının olup olmadığı belirlenmelidir.
- Dördüncü aşamada, tarafların hak ve yükümlülüklerini belirlemek için talepleri dikkatlice dinlenir. Bu süreç titiz bir biçimde yürütülmelidir. En başında kararlaştırılmayan meselelerin ileride sorun çıkarma riskinin yüksek olduğu hiçbir zaman unutulmamalıdır.
- Beşinci aşamada, kişisel veri, gizlilik ve aleyhte bulunma yasakları, tebligat ve delil sözleşmesi gibi özel konular düzenlenir. Sözleşmedeki tebligat ve delil sözleşmesinin düzenlenmesi sözleşmesinin daha kolay yürütülmesini sağlayacaktır.
- Altıncı aşamada,sözleşmenin süresi ve haklı nedenle fesih durumları düzenlenir. Sözleşmenin en başından hangi şartlarda sona ereceğinin düzenlenmesi önemlidir.
- Yedinci aşamada, sözleşmenin vade ve cezai şart maddeleri açık verilmeyecek şekilde düzenlenir. Ticari sözleşmelerde en büyük uyuşmazlıklar vade konusunda ortaya çıkmaktadır.
Cezai şart ise tarafların edimlerini yerine getirmemesi durumunda ödemesi gereken ücret olarak düzenlenir. Cezai şart; seçimlik cezai şart, ifaya eklenen cezai şart ve ifa yerine cezai şart (dönme cezası) olarak üçe ayrılır. Ticari sözleşmede iyi düzenlenmiş cezai şartın tarafları edimlerini yerine getirme konusunda motive edecektir. Ayrıca tarafların yükümlülüklerini yerine getirmemesi durumunda cezai şart sayesinde alacağa daha kısa süre içerisinde ulaşılacaktır.
Sözleşme Şartlarının Belirlenmesi
Sözleşme şartları, tarafların hak ve yükümlülüklerini belirleyen önemli konulardandır. Bu şartlar, tarafların ihtiyaçlarına ve sözleşmenin türüne göre değişebilir. Örneğin, bir satış sözleşmesinde fiyat, teslimat koşulları ve ödeme şartları gibi şartlar belirlenmelidir. Bir inşaat sözleşmesinde, sözleşmenin süresi, vade, cezai şart gibi konular belirlenmelidir.
Sözleşme Dilleri ve Hukuki Düzenlemeler
Sözleşme hazırlanırken olabildiğince sade bir dil kullanılmaya özen gösterilmelidir. Sözleşmede tekrara düşmekten kaçınılmalıdır. Yoruma sebebiyet vermemek adına sözleşme hükümleri yoruma kapalı olacak şekilde düzenlenmelidir. Var ise sözleşmenin ekleri sözleşmede mutlaka belirtilmelidir.
Unutulmamalıdır ki iyi bir sözleşme uzun sözleşme değil, tarafların hak ve yükümlülüklerini sade şekilde düzenleyen bir sözleşmedir.
Sözleşmelerde Temsil ve Garanti
Sözleşmede garanti, satış sonucu vaad edilenden aykırı sonuçların doğması durumudur. Bu durum bazen maddi değeri olan makine, araba gibi bir eşyadan da kaynaklanabilir. Garanti maddesi, sözleşmede belirlenecek zaman aralığında sözleşme karşılığı alınan eşya veya hizmetten tam verim alınmasını hedefler. Örneğin araba için garanti maddesinin bulunması durumunda arabada çıkabilecek bütün sorunlardan satıcı sorumlu olacaktır. Bu noktada garantinin şartlarının detaylı şekilde düzenlenmesi önemlidir.
Sözleşmelerde temsil ise sözleşmeyi imzalayacak kişinin yetkili olup olmadığı konusudur. Sözleşme imza aşamasında ve sözleşmelerin uygulanma aşamasında mutlaka şirketi temsile yetkili kişi ile muhatap olunması önemlidir.
Sözleşmede belirlenen ücretler mutlaka sözleşmenin tarafı olan kişilerin hesaplarına göndermelidir. Unutulmamalıdır ki sözleşmenin tarafı olmayan üçüncü kişiye yapılan ödemeler şirkete yapılmış sayılmayacaktır.
Sözleşmelerin Feshi ve Sona Erdirilmesi
Ticari sözleşmelerin feshi, sözleşmedeki edimlerin yerine getirilmemesi veya farklı sebeplerden kaynaklanmalıdır. Sözleşmenin feshedilmesi ile çeşitli uyuşmazlıkların doğması kaçınılmaz olur. Ticari sözleşmelerin haksız şekilde feshedilmesi durumunda tazminat yükümlülüğü gibi sorumluluklar ile karşı karşıya kalınabilir.
Ticari sözleşmelerin feshedilmeden önce mutlaka bir ticaret hukuku avukatı veya şirket avukatından destek alınması faydalı olacaktır.
Uluslararası Ticaret Sözleşmeleri
Uluslararası ticaret sözleşmeleri, farklı ülkelerde faaliyet gösteren şirketlerin ticari ilişkilerininin düzenlenmesi için yapılan anlaşmalardır. Bu tür sözleşmeler, uluslararası ticaretin sorunsuz bir şekilde yürütülmesini sağlar ve taraflar arasında güven oluşturur.
Uluslararası ticaret sözleşmelerinde en önemli konu uyuşmazlık durumunda hangi ülkenin hukukunun uygulanacağı ve uyuşmazlıklara hangi mahkemelerin bakacağı sorunudur.
Uygulamada uluslararası ticaret sözleşmelerinde uyuşmazlık durumunda uluslararası tahkim şartının belirlendiği görülmektedir. Uluslararası tahkimde uyuşmazlıklar hakemler vasıtasıyla düzenlenir.
Sözleşmelerde Uyuşmazlık Çözümü
Ticari sözleşmelerde çıkan uyuşmazlıkların çözümü; uzlaşma, tahkim, arabuluculuk ve veya mahkemeler tarafından gerçekleştirilir. Uyuşmazlıkların çözümünde mahkemeler ve tahkim için sözleşmenin başında sözleşmede bir madde ile belirleme yapılması önemlidir.
Tahkimde uyuşmazlıklar genelde tarafların daha önceden seçtikleri bir hakem veya daha sonra belirledikleri bir hakem vasıtası ile çözülür. Tahkimdeki uyuşmazlıklar mahkemelerdeki uyuşmazlıklara göre daha hızlı sonuçlanır.
Sözleşmelerin Kayıt ve Saklanması
Yapılan sözleşmelerin kaydedilmesi ve saklanması, gelecekte olası anlaşmazlıkların çözümü için önemlidir. Sözleşmelerin düzenli olarak arşivlenmesi, ticari işlemlerin izlenmesini ve denetlenmesini sağlar.
Güncel Yargı Kararları ve Etkileri
Ticaret hukukunda sürekli olarak değişen yasal düzenlemeler ve güncel yargı kararları, işletmelerin sözleşme yapma süreçlerini etkiler. Güncel yargı kararlarının takip edilmesi, ticari ilişkilerin yasal açıdan güvence altına alınmasını sağlar.